Een paar maanden geleden las ik in de krant over een discussie in Australië. De Australiërs zijn het niet met elkaar eens of je mag zeggen dat de Engelsen destijds Australië zijn "binnengevallen" en het "bezet" hebben. Vergeef me als ik het mis heb, maar ik heb altijd gedacht dat de feiten nogal duidelijk waren. Met deze termen lijkt me niets mis, omdat ze gewoon de waarheid behelzen. Hooguit suggereert "bezetten" misschien een systematische aanpak, terwijl de werkelijkheid eerder chaotisch was. Laten we dan zeggen: ingepikt, in beslag genomen, alleszins gehandeld alsof men het daar voor het zeggen had.
Het gaat mij niet om de historische juistheid. Misschien klopt mijn mening niet. Ik erken in ieder geval het goed recht van andere meningen. Als iemand staande wil houden dat er in Australië, anders dan iedereen denkt, de voorbije vijf eeuwen nooit ofte nimmer een Engelsman voet aan wal heeft gezet, dan heeft hij mijn zegen. Het lijkt me idioot, maar ook idiote meningen mogen bestaan. Net zoals de stelling dat de Engelsen alleen maar op nadrukkelijk verzoek van de aboriginals gekomen zijn; ze hadden het heus liever niet gedaan, maar door druk van aboriginal-zijde die moeilijk te weerstaan was, hebben de Engelsen geheel tegen hun eigen voorkeur in, er toch maar wat konijnen losgelaten.
Alle meningen mogen van mij. Waar het is de discussie in Australië om gaat, is niet wie er gelijk heeft (ik ben niet bevoegd om dat vast te stellen, al heb ik wel een vermoeden); nee, het gaat erom of je zeggen mag dat de Engelsen zijn "binnengevallen" en het land hebben "bezet". Kijk, daarover heb ik een duidelijke mening: verbieden om iets te zeggen lijkt me een democratisch land onwaardig.
Hetzelfde speelt op dit moment in Polen. Daar gaat het over de vraag of je Poolse concentratiekampen van de nazi's kortweg Poolse kampen mag noemen. Even afgezien van de vraag of deze aanduiding erg adequaat is: ik zou zeggen: waarom niet? Maar in Poolse regeringskringen, pardon: regeringskringen in Polen wil men nu een wet doen aannemen die de uitspraak "Poolse kampen" strafbaar stelt.
Dat de democratie in Polen onder druk staat, dat wisten we al. De nu voorgestelde wet vind ik een volgende stap op het pad omlaag.
Wel nog de aantekening dat regeringskringen in Polen niet helemaal zonder grond verwijzen naar de strafbaarstelling van Holocaust-ontkenning in sommige Europese landen. Frankrijk bijvoorbeeld. Ja, daar hebben ze wel een punt. Die strafbaarstelling heb ik ook altijd niet te rijmen gevonden met de vrije meningsuiting.
Joop van der Horst (Leuven)