Uitzending: zaterdag 25 oktober, 1 en 8 november om 16.35 uur op NPO 2
De NTR brengt vanaf 25 oktober de serie Spekkoppen en Kaasbelgen: een literaire inburgeringsroadmovie. Stefan Hertmans, Yasmine Allas, Robert Vuijsje en Birsen Taspinar zijn de vier auteurs die de hoofdrol spelen in dit bijzondere drieluik van Ruud van Gessel.
De Vlaming Stefan Hertmans, schrijver van ‘Oorlog en terpentijn’, wordt gekoppeld aan de Nederlandse van Somalische afkomst Yasmine Allas, schrijfster van ‘De blauwe kamer’, en laat haar België zien. Robert Vuijsje, geboren Amsterdammer en schrijver van ‘Alleen maar nette mensen’, wordt gekoppeld aan de Vlaamse van Turkse afkomst Birsen Tașpinar, schrijfster van ‘Moeders van de stilte’, en laat haar Nederland zien. Het is het Nederlands dat hen verbindt.
Ruud van Gessel, maker en bedenker van het drieluik: “Diversiteit wordt vaak verbonden aan het zwart-wit ‘hij en zij’ denken. Dankzij Yasmine en Birsen laten we zien dat diversiteit pas zijn kracht krijgt als je vertrekt met ‘wij’. Samen verder, daar gaat het om.”
Aflevering 1 (25 oktober): Oorlog toen en nu
Stefan Hertmans neemt Yasmine Allas mee door de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog in België. Op het oorlogskerkhof van Tyne Cot wordt haar de verschrikking van toen gruwelijk zichtbaar. Tienduizenden graven van jongens en mannen die gestorven zijn om niets? Haar emoties nemen haar terug naar haar eigen jeugd in Somalië. Ook zij verloor naasten en familieleden in een oorlog die in haar geboorteland nog altijd niet gestreden is.
Robert Vuijsje en Birsen Tașpinar gaan in de Amsterdamse Bijlmer op bezoek bij de uitgeprocedeerde asielzoekers in de Vluchtgarage. Schrijnend maar ook confronterend. De ‘buren’ van de bewoners van deze tijdelijke plek zijn helemaal niet blij met de asielzoekers. “Neem ze mee naar België” roepen ze naar Birsen, en Robert wordt als schrijver van ‘Alleen maar nette mensen’ herkend als de man die in hun ogen Surinaamse vrouwen voor schut zet, - wat zorgt voor hilarische televisie.
De Tweede Wereldoorlog is voor Nederland wat de Eerste Wereldoorlog voor België is. Robin de Levita, producent van Anne, de prachtige toneelversie over het leven van Anne Frank, lucht zijn hart over de negatieve recensie in het NRC. Hij neemt de kijkers ook mee achter de schermen van de voorstelling, voor het eerst op de Nederlandse televisie.
In Antwerpen komt de geschiedenis van het Algemeen-Nederlands Verbond tot leven. Deze vereniging werkt al jaren aan een structurele samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen met het Nederlands als verbindend element.
Aflevering 2 (1 november): Geloof en respect
Robert Vuijsje neemt Birsen Tașpinar mee naar de plastisch chirurg Refaat Karim. Hij is gespecialiseerd in de reconstructie van vrouwen die als kind in hun thuisland besneden zijn. “Het zijn moedige vrouwen die zo’n besluit nemen en ik geef ze een stuk eigenwaardigheid terug.” Zijn werk is baanbrekend en wordt, zij het langzaam, bespreekbaar door het respect dat hij voor deze vrouwen heeft. “lk had eigenlijk psychiater willen worden maar misschien is wat ik nu doe wel psychiatrie met een mes.”
Stefan Hertmans en Yasmine Allas gaan op bezoek bij de Zusters van Bermhertigheid Jesu in Ieper. Zuster Mieke vertelt Yasmine dat je als non natuurlijk verliefd kunt worden op een man. Yasmine weet op haar eigen wijze mooie verhalen los te krijgen van een vrouw die haar leven en liefde aan God heeft gegeven.
Op het filmfestival van Oostende wint Ilse Somers de Visser-Neerlandiaprijs voor het scenario van From Addis Ababa. Een film waarin de gevolgen van de problematiek van de ‘adoptiedriehoek’ ontroerend in beeld worden gebracht. Deze prijs is één van de initiatieven van het Algemeen-Nederlands Verbond, een vereniging die Nederland en Vlaanderen bij elkaar brengt en de onderlinge samenwerking vergroot.
Aflevering 3 (8 november): Accepteren en doorgaan
Stefan Hertmans neemt Yasmine Allas mee naar het IJzermonument bij Diksmuide. Oorspronkelijk gebouwd ter nagedachtenis aan de slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog werd het al snel de locatie voor een jaarlijkse protestmars van Vlaamse nationalisten. Zij ontmoeten daar de politicus Bert Anciaux. Hij is een ‘nationalist’, maar dat woord heeft bij onze Zuiderburen een totaal andere betekenis. Yasmine weet hem een paar opmerkelijke uitspraken te ontlokken en ontrafelt zo een paar hardnekkige wederzijdse misverstanden.
Robert Vuijsje en Birsen Tașpinar ontmoeten in Amsterdam Zuid-Oost Robert Coblijn, voorman van de Bijlmer Style. Hij wil er nooit meer weg maar dan moet er nog wel wat gebeuren. Bijvoorbeeld, het commitment van de ‘grootbanken’ om te investeren in onderwijs.
In de archieven van het Algemeen-Nederlands Verbond worden een paar opmerkelijke documenten boven water gehaald die van groot belang zijn voor de Nederlands-Vlaamse literaire geschiedenis.
Stefan Hertmans en Yasmine Allas raken verzeild in de Marollen, een wijk in Brussel waar illegalen letter en figuurlijk kunnen verdwijnen. “Een bewuste keuze van hen,” zegt een van de hulpverleensters, “het is de tweetaligheid die dat mede mogelijk maakt, met alle uitwassen van dien.”