Overlijden Ems Mácelová-van den Broecke


Ems Máčelová-van den Broecke werd op 30 maart 1921 in het Zeeuws-Vlaamse Aardenburg geboren. Na haar huwelijk met de architect Otakar Máčel (1920-1997) was zij eind jaren veertig in Brno, Tsjechië, komen te wonen. Haar Zeeuwse afkomst hield zij echter in ere. Vanaf de jaren zeventig raakte Ems betrokken bij het lectoraat Nederlands in Brno, omdat zij samen met de toenmalige Tsjechische lector Josef Skopal (1916-2001) begon een vertaalwoordenboek Tsjechisch-Nederlands op te stellen. Dat woordenboek zou uiteindelijk in 1990 (imprint 1989) voor het eerst in druk verschijnen en werd haar levenswerk.

Toen Skopal in 1988 ernstig ziek werd en met pensioen ging, was het niet meer dan logisch dat Ems zijn werk zou overnemen. Zo was zij van 1988 tot 1993 hét gezicht van het lectoraat. Haar betrokkenheid bleef ook na haar pensionering en na de dood van haar man bestaan. Zij bleef aan het woordenboek werken, nu met Dana Spěváková als mede­auteur. Pas toen in 2005 bij uitgeverij Leda te Praag de tweede, volledig herziene editie uitkwam, besloot zij naar het vaderland terug te keren. Het woordenboek wordt door Tsjechische neerlandici, door Nederlandse bohemisten en door vertalers veelvuldig gebruikt.

De studie Nederlands had in Brno van 1950 t/m 1955 de status van een hoofdvak gehad. Deze status was om politieke redenen in 1955 beëindigd. Het was de hartenwens van Ems dat het vak deze status weer zou terugkrijgen. In 1997, ruim 40 jaar later, was het zover, mede dankzij de inzet van Ems. Dat jaar was in ook in een ander opzicht een historisch jaar. De door haar in jarenlange lespraktijk aan de universiteit en in privélessen ontwikkelde methode Nederlands voor Tsjechischtaligen Učebnice nizozemštiny pro Čechy. Wegwijs worden in Nederlands kwam uit bij uitgever H+H (imprint SPN, voor welke uitgever het was voorbereid). Ook dit werk deed zij samen met Dana Spěváková. Later, in 2001, bracht zij samen met haar studentes een literaire vertaling van Wiplala van Annie M.G. Schmidt in het Tsjechisch uit.

Ems werd voor haar werk terecht geëerd. Haar opname in de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden was een wetenschappelijk eerbewijs voor haar die als niet-neerlandica een dergelijk titanenwerk als het woordenboek op wetenschappelijk volledig verantwoorde wijze had weten te volbrengen. De verheffing tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau in 2001 was een maatschappelijke erkenning van haar jarenlange moeite op de - vanuit Nederlandse optiek - buitenpost Brno, een erkenning die haar, Oranjegezind als ze was, veel voldoening gaf.

Ems was een begenadigd pedagoge. Zij zal in de herinnering van haar voormalige studenten en medewerkers en allen die haar in Tsjechië van nabij hebben meegemaakt blijven voortleven.

Wilken Engelbrecht, voorzitter van Comenius, mede namens de vakgroep te Brno.