Door Hanneke Eggels
Googelende pubers gaan na de lock down in hun zomervakantie de grenzen te buiten, de bleekneusjes gaan zich laten overrompelen door zonnige onbekende denkbeelden. Hun Europese regenboogcultuur van vrijheid clasht zo met andere perspectieven van oude culturen en andere parallelle, woelige of Weltfremde werelden, met hun enerzijds-anderzijds, menselijke waardigheid, gelijkheid contra individualisme. Zo werd ik ook ooit een passante in de disputen over een onrustige wereld voor Rector’s palace in Dubrovnik, hoofdstad van het voormalige Joegoslavië.
Nietsvermoedend
In 1967 liftte ik als studente door het voormalige Joegoslavië, de veelvolkeren staat
die twee keer ontstond en dertig jaar geleden ten onder is gegaan. Ik backpacte (foto 1967) van Rab naar Dubrovnik, naar Mostar met haar beroemde brug tussen een paar culturen van aan de ene kant de rozenthee, sluiers, en de 1e minaret van mijn leven. Trok zeilend van Rijeka naar Krk, Punat, waar jonge Joegoslaven dansten bij mijn gitaar (ik geloof dat het La Bamba was). Argeloos en nietsvermoedend van wat hun land boven het hoofd hing vijfentwintig jaar later.
Sluier van Europa - Hoe beïnvloedt politiek de literatuur?
Politiek en literatuur hielden mij bezig, ook op vakantie las ik de kranten. Hoe je een politiek debat moet leiden, het spreken in het openbaar, leerde ik in het Rotterdamse stadhuis van burgemeestersvrouw Thomassen (PvdA) met politieke scholingscursussen en openbare debatten in Leiden. Zo leverde ik – als neerlandica- controversiële stellingen voor Holland Debate voor nieuwe Tweedekamerleden en werd Peace Poet voor het Vredespaleis
https://peacepalacelibrary.nl/news/2013/peace-poem-fan-freedom-hanneke-eggels
Op 17 juni jl. dus ingelogd bij een internationale Zoomdiscussie van de Internationale vereniging voor Neerlandistiek i.s.m. Nederlandse Taalunie en Nederlands Letterenfonds over het thema ‘Hoe beïnvloed politiek de literatuur?’ Emeritus-hoogleraar Jelica Novakovic (Belgrado) praatte daar met de Belgische schrijver Johan de Boose en diverse andere auteurs over imagologie in literatuur. Allen ervaringsdeskundigen en/of wetenschappers. De organisatoren zetten zich in voor nog meer Nederlandstalige cultuur in het buitenland. Samen met vertegenwoordigers van elf cultuurinstellingen, docentenverenigingen en diplomatieke netwerken bouwen ze aan een gezamenlijk actieplan om de culturele banden tussen het onderwijs Nederlands als Vreemde Taal en de Vlaamse en Nederlandse cultuurinstellingen en diplomaten aan te halen.
Unmute
De Servische gespreksleidster liet zich tijdens de internationale zoomsessie echter kritisch uit over ontbreken van politiek engagement en moed van de Nederlandse auteur. Daar paste een ‘voetnoot’ bij, vond ik, tot dan toe in de zoomsessie op ‘Mute’ gezet. In de rondvraag lag mijn ‘opportunity’, want ik voelde ik mij niet door haar kritiek aangesproken. Wat in de Nederlandse literatuur ontbreekt, zou ik Jelica Novakovic willen bijvallen, is zeker een urgent gevoel van transcedentie, van internationale synthese zoals vroeger bij Erasmus of Spinoza. Dat probeerde ik al wel vorm te geven en soms had een poging succes. Mijn gedichten gaan over mensenrechten. In 1993 won ‘Sluier van Europa’ de 1e prijs in een poëziewedstrijd in De Burcht Leiden. Het Vredespaleis in Den Haag publiceerde tussen 2012 en 2016 mijn gedichten als Peace Poet, over mensenrechten ‘MIR, On becoming a peace poet’ in Diplomat Magazine ging over de ontstaansgeschiedenis van mijn gedicht over Nobellaureate voor de Vrede Bertha von Suttner. De gedichten en dat artikel bereikte ineens een groot internationaal publiek online en Diplomaat Magazine ligt in alle Nederlandse en buitenlandse ambassades op de koffietafel.
Nu ga ik na of mijn visie, gedichten en essays passen bij de Neerlandistiek en haar buitenlands beleid. Of ze wel innovatief, geleerd, internationaal en prikkelend zijn. Want het is onmiskenbaar waar, mijn poëtica sluit niet aan bij de canon voor poëzie van de huidige Neerlandistiek. Mijn ‘Sluier van Europa’ kwam 'slechts’ voort uit onmiddellijk medeleven met Joegoslaven die onder het wiel van de geschiedenis waren gekomen, geschreven – aus einem Guβ- tijdens de oorlogen in voormalig Joegoslavië in 1993. Het is vertaald in Portugees, Duits, Perzisch en Russisch. Vandaar dat Jelica Novakovic het gedicht ‘Sluier van Europa’ uit 1993 nu ook in het Servisch heeft vertaald.
SLUIER VAN EUROPA | EVROPIN VEO |
Het gedicht zal tot eind van het jaar verschijnen in het nieuwste nummer van ‘Erazmo’ en wel in Servische maar ook in Sloveense vertaling! Dankzij de medewerking van Anita Srebnik uit Ljubljana, die door Jelica benaderd werd. Daarmee worden mijn poëtische vredesgedachten over de voormalige oorlog in Joegoslavië na zoveel jaren ook ‘in persona’ vormgegeven door mensen die toen onder het wiel van de geschiedenis kwamen. Samen vertalen Jelica en Anita nog vier gedichten uit mijn bundel ‘Nice’ (2017) met gedichten over mensenrechten voor het Vredespaleis.
Eerder al - In januari 2017 - zat de Spaanse en Servische vertaling - 28 gedichten- van mijn poëziebundel ‘Een vrije huid’ in mijn inbox. Daarin was de al veel eerder gepubliceerde ‘Sluier van Europa’ niet opgenomen. Initiatiefnemer en docent neerlandistiek Nicolas Cortegoso-Vίssio (Argentinie) en Bojana Budimir, docente universiteit van Belgrado, Servië, interesseerden zich voor mijn gedichten over mensenrechten tijdens het 19e colloquium Hyperdiverse neerlandistiek in 2015 waar een online experiment voor het vertalen van poëzie werd gepresenteerd aan collega’s van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek. De vertalingen stonden later in het studententijdschrift ‘Paukenslag’ in Belgrado.
Erazmo
Aanvankelijk legden zij en later ook professsor Jelica Novakovic mij online hun vertaalkwesties i.v.m. cultuurverschillen voor en het was telkens een uitdaging om in filmisch proza onder woorden te brengen wat ik karig (want maximale zeggingskracht in zo min mogelijk woorden) gedicht had. Mijn inbreng werd overbodig na mijn suggestie dat het ook ligt aan het referentiekader van de lezer/vertaler welke eigen interpretatie die geeft. Dichterlijke inslag en de taalgevoeligheid van de vertalers kan ik als dichter op waarde schatten door de interessante vragen die gesteld werden ook al lees ik geen Servisch. “Een goede vertaling is als een doorlopende weerlegging van het kleinzielige gevit, waarmee de lezer, dat verscheurende dier, zijn lectuur begint” . ‘Sluier van Europa’ in het Servisch staat tot het eind van het jaar in ‘Erazmo’, ook in de Sloveense vertaling.
Een ‘Voetnoot’ bij Politiek en Literatuur
Mijn bijzondere dank bij deze na zoveel jaren toch zo alerte totstandkoming van de Servische EN Sloveense vertaling van ‘Sluier van Europa’ gaat uit naar gesprekleidster bij de internationale Zoomdiscussie van de Internationale vereniging voor Neerlandistiek i.s.m. Nederlandse Taalunie en Nederlands Letterenfonds over het actuele thema ‘Hoe beïnvloedt politiek de literatuur?’ emeritus-hoogleraar Jelica Novakovic. Daarmee worden mijn poëtische vredesgedachten over de voormalige oorlog in Joegoslavië uit 1993 na zoveel jaren ook ‘in persona’ vormgegeven door mensen die toen onder het wiel van de geschiedenis kwamen.
Geïnteresseerd in de bundels over mensenrechten ‘Nice’, ‘Een vrije huid’ en ‘Sluier van Europa’? Klik door naar de nieuwe Book shop op www.eggels.com.
Zie ook:
Voordracht van de Vredespaleisgedichten vindt u op het YouTubekanaal via www.eggels.com